Reglementen betreffende voorbehouden handelingen door zorgprofessionals
Veel medische handelingen brengen risico’s met zich mee. Enkele van deze risicovolle handelingen mogen uitsluitend worden verricht door bevoegd zorgpersoneel, ook wel bekend als voorbehouden handelingen.
Voorbehouden en risicovolle handelingen
Een risicovolle handeling houdt in dat er gezondheidsschade kan ontstaan bij onzorgvuldig of onbekwaam medisch ingrijpen. Er zijn 14 risicovolle handelingen die uitsluitend door deskundig en bekwaam zorgpersoneel mogen worden uitgevoerd, ook wel bekend als voorbehouden handelingen, dit geldt ook voor zzpers in de zorg.
Niet alle risicovolle handelingen vallen echter onder de noemer ‘voorbehouden’. Het inbrengen van een infuus is bijvoorbeeld een voorbehouden handeling volgens de Wet BIG, terwijl het verwisselen van een infuuszak als risicovol wordt beschouwd, maar niet als voorbehouden.
Het uitvoeren van voorbehouden handelingen vereist deskundigheid en zorgvuldigheid. Degene die deze handelingen verricht, moet tevens bekwaam zijn, wat betekent dat hij of zij over voldoende kennis en vaardigheden beschikt om de handeling verantwoord uit te voeren. Anders kunnen er onaanvaardbare risico’s ontstaan voor de gezondheid van de patiënt.
Deskundigheid van zorgverleners
Zorgverleners ondergaan een opleiding om deskundigheid te verwerven. Indien een beroep is vastgelegd in de Wet BIG, worden in die wet ook de volgende aspecten voor dat beroep gespecificeerd:
- De opleidingseisen.
- Het deskundigheidsgebied (bijvoorbeeld is neonatologie een deskundigheidsgebied voor een arts of verpleegkundige).
Individuen die aan deze gestelde eisen voldoen, hebben het recht de wettelijk beschermde titel te voeren die bij dat specifieke beroep hoort. In het BIG register kan gecheckt worden of een individu is geregistreerd.
Kwaliteitsnormen voor beroepsgroepen
In samenwerking met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) bepalen de zorgberoepsgroepen welke deskundigheidseisen zij hanteren. Dit proces wordt geleid door hun respectievelijke beroepsverenigingen, zoals bijvoorbeeld de Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN). Op deze manier waarborgen de beroepsgroepen de kwaliteit van hun zorgverleners. Denk hierbij ook aan de nieuwe wet die mogelijk later dit jaar in werking gesteld gaat worden. Kijk hier voor meer informatie hierover.
Wettelijke regeling van voorbehouden handelingen
De Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) bevat bepalingen met betrekking tot voorbehouden handelingen. Hierin wordt tevens gespecificeerd welke personen deze handelingen zelfstandig of op voorschrift mogen uitvoeren.
Bekwaamheid van zorgverleners
Elke zorgverlener met een registratie in het BIG-register mag uitsluitend voorbehouden handelingen uitvoeren indien hij bekwaam is. Een zorgverlener wordt als bekwaam beschouwd wanneer hij:
- Beschikt over kennis met betrekking tot de handeling, de technieken, het doel, de anatomie, de risico’s, voor- en nazorg, en eventuele complicaties.
- De handeling en bijkomende activiteiten, zoals besluitvorming en informatieverstrekking, adequaat uitvoert.
Zorgverleners vergaren deze kennis en vaardigheden door het volgen van een wettelijk erkende opleiding, maar ook door bijscholing, nascholing, vaardigheidstraining, of door herhaaldelijke uitvoering van de handeling.
Richtlijnen voor Voorbehouden en Risicovolle Handelingen
Instellingen maken vaak gebruik van richtlijnen voor zowel voorbehouden als risicovolle handelingen. Zo’n richtlijn biedt ondersteuning aan de zorgverlener bij de uitvoering van de handeling en draagt zo bij aan de kwaliteit van de zorg. In de richtlijn staat een checklist voor de uitvoering van voorbehouden en risicovolle handelingen, evenals informatie over verantwoordelijkheden en handelingswijzen in geval van mogelijke complicaties.
Bijvoorbeeld kan in een richtlijn voor verpleeghuizen voorgeschreven staan:
- Het opstellen van een overzicht van voorbehouden handelingen die zorgverleners in het verpleeghuis uitvoeren.
- Het in kaart brengen van de bekwaamheid en bevoegdheid van medewerkers in het verpleeghuis.
- Het vaststellen van zorgvuldigheidseisen die moeten worden nageleefd binnen het verpleeghuis.